Thật sáo rỗng khi nói rằng, với tư cách là tác giả, tôi không muốn đăng bài phân tích này nhưng tôi buộc phải làm như thế. Tôi từng nghĩ là mình sẽ không bao giờ cần phải thực hiện bài viết này. Tôi đã chắc rằng có đủ những trở ngại rõ ràng để ngăn cản một đợt fork vĩnh viễn Bitcoin.

- MỞ TÀI KHOẢN TẠI BINANCE TRONG 1 PHÚT -

Tương lai của Bitcoin hiện đang đối mặt với hai hướng rẽ và tôi có cảm tưởng rằng nó đang ở một trạng thái hết sức mỏng manh. Bitcoin đang chuẩn bị vỡ đôi ra mà hậu quả của sự kiện này sẽ không khác gì một vụ ly hôn, có ảnh hưởng chia tách lan rộng đến mọi bộ phận của hệ thống trong suốt những năm sắp tới.

“Theo tôi thì đợt hard fork lần này cũng sẽ có kết cục y như sự cố Y2k vậy. Bị đồn thổi quá nhiều nhưng sẽ sớm hạ màn chỉ sau một ngày vì chẳng có điều tồi tệ gì xảy ra cả.”

Những dòng tweet như thế nghe rất giống với việc giải thích lí do li hôn. “Đây là điều tốt nhất cho cả hai.” “Nó sẽ không tệ đến mức đó đâu.” “Điều tôi sắp trải nghiệm sẽ rất khác với những người tôi biết từng li hôn.” Li dị có thể có hoặc không cần thiết, nhưng nỗi thống khổ thì chẳng bao giờ bị phóng đại cả. Đây có lẽ là một trong những trải nghiệm cảm xúc đau đớn nhất mà một người có thể chịu đựng.

Dù vậy, sau khi đọc được những câu tweet như trên, tôi nhận ra hình như dư chấn mà “cuộc li hôn” Bitcoin sẽ để lại chưa phải là một điều hiển nhiên dễ thấy hay có lẽ khó bàn cãi như tôi hình dung nên trong bài viết này, tôi hi vọng có thể cho bạn thấy được điều gì có thể xảy ra theo sau một đợt hard fork.

SUY NGHĨ BAN ĐẦU VÀ THỰC TẾ

Ý tưởng về fork lúc đầu nghe có vẻ vô cùng thú vị. Dù gì thì mỗi nhánh đều có thể tự vạch ra hướng đi mới cho mình, các cuộc tranh luận nhờ đó có thể chấm dứt và hai bên được tự do làm những điều mình thích thay vì phải đấu đá lẫn nhau, xem thử ai cứng đầu hơn. Đây có vẻ khá giống với lí do vì sao các cặp đôi thường tiến tới li hôn. Li hôn là cái sẽ cho mọi người thứ họ muốn khi phải đối mặt với những bất đồng không thể nào giải quyết nổi.

Tuy nhiên thì hiện thực lại rất khác biệt. Có rất nhiều thứ trước đây từng là của chung nhưng giờ lại phải chia tách. Nó không chỉ là về ngôi nhà hay tài khoản ngân hàng mà còn dính tới cả các mối quan hệ – con cái, người thân, bạn bè – buộc họ phải chấp nhận thực tế là cặp đôi ấy không còn là vợ chồng nữa. Với những mâu thuẫn giữa hai người hết sức rõ ràng thì kết cục là mọi thứ sẽ bị giành giựt, tranh chấp, tạo nên nguồn gốc cho nỗi khổ đau.

Điều tương tự sẽ xảy ra trong trường hợp đối với Bitcoin. Toàn bộ hệ thống giờ đây sẽ phải điều chỉnh vì sự tồn tại đồng thời của hai loại tiền. Bắt đầu là lực lượng thợ đào và các nhà phát triển. Sau đó là các yếu tố của Bitcoin như túi tiền, việc trao đổi và mua bán. Cuối cùng là ảnh hưởng lên người dùng và thương hiệu Bitcoin – điều mà cả hai bên sẽ tranh giành với nhau trong một quãng thời gian dài.

SỰ PHÂN CHIA RÕ RÀNG

Có lẽ thứ dễ bị phân tách nhất sẽ là cộng đồng thợ đào cùng các nhà phát triển. Điều này cũng giống như việc mất đi những người bạn hay họ hàng sau khi chia tay. Điển hình là việc nhiều thợ đào đã tuyên bố là sẽ chọn đứng về một phe trong trường hợp Bitcoin fork. Hiện tại thì cũng đã có hai dự án phát triển tồn tại song song và các nhà phát triển nhiều khả năng sẽ tiếp tục cung cấp các tính năng và bản vá lỗi riêng biệt dành cho từng bên.

Điều nguy hiểm ở đây là việc cho rằng các thợ đào đơn giản sẽ tiếp tục khai thác loại tiền mà có giá trị cao hơn. Tuy hành động này đem lại lợi nhuận trong ngắn hạn cho những thợ đào nhưng chúng ta không có bản kê khai tài chính lẫn kế hoạch trong tương lai của họ. Nhiều người sau khi trải qua li hôn thường chi tiêu hết sức phung phí để có thể giải toả cảm xúc, để cảm thấy thoả mãn. Cũng giống như giả định rằng mọi tay chơi poker thì đều có những tính toán sẵn trong đầu, việc cho là một bên sẽ có ưu thế chỉ vì giá trị hiện tại của nó cao hơn là không nên.

NHỮNG SỰ PHÂN CHIA KHÓ KHĂN HƠN

Những thứ khó phân tách hơn sẽ là túi tiền và việc giao dịch. Nhìn chung thì nếu có thể, mọi người sẽ cố ủng hộ cả hai loại tiền. Không may là muốn việc này xảy ra thì cần một cơ chế tái tổ chức dây chuyền (hay còn gọi là lệnh wipeout) và cơ chế giao dịch lại. Cả hai cơ chế chỉ mang tính kĩ thuật tương đối và nếu không có sự hợp tác giữa hai bên đang tranh chấp thì sẽ khó có thể được thực hiện.

Cuộc chiến giành túi tiền và việc giao dịch sẽ tương ứng với chuyện giành quyền nuôi con khi li hôn nhưng cuối cùng thì quan toà (người dùng trong trường hợp đối với Bitcoin) sẽ là người quyết định xem liệu nhu cầu về túi tiền và giao dịch có đủ lớn để có thể tiến hành những thay đổi hay không.

CÁI MÀ KHÓ CHIA ĐÔI NHẤT

Yếu tố quan trọng nhất ở đây là người dùng vì cuối cùng chính họ sẽ là người quyết định giá trị tuyệt đối và tương đối của đồng tiền. Người dùng là những giám khảo tối cao vì sự lên xuống của mỗi loại tiền phụ thuộc vào sự tiếp nhận của họ. Mỗi bên đều kiêu ngạo cho rằng thực tế bên họ đông hơn nhưng đây là yếu tố rất khó xác định cho đến khi sự phân tách thật sự xảy ra. Điều này xuất phát từ ba nguyên nhân sau đây:

Thứ nhất, mọi người có thể thay đổi ý kiến của họ. Sự lo lắng của bạn có thể khiến bạn đổi phe vì đủ loại lí do. Một người dùng tuyên bố công khai là họ sẽ vững tin dù có chuyện gì xảy ra vẫn có thể sẽ bán tháo toàn bộ nếu thấy thị trường hoảng loạn.

Thứ hai, hầu hết các nhà đầu tư Bitcoin đều không có tài khoản Twitter hay Reddit. Cá nhân tôi có quen vài người sở hữu một lượng lớn Bitcoin mà không biết gì về tình hình hiện tại. Sự thật là không có đủ dữ liệu bao quát về thị trường và xu hướng của đa số mọi người. Ai mà nhận là mình có những thông tin đó đích thị là kẻ nói dối.

Thứ ba, những sự kiện thực tế dẫn tới việc phân tách sẽ có tác động lớn đến cách người ta ý thức được nó. Một đợt fork UASF ở mức 55% khác hoàn toàn với việc đồng thuận fork BU ở mức 75% và cũng khác việc SegWit được kích hoạt tại mức 95%. Hầu hết các hành động dẫn tới li hôn (như ngoại tình, giấu tiền) cũng có tác động đến cách nhìn nhận cuộc li hôn đó, điều tương tự cũng áp dụng cho trường hợp Bitcoin và cách nó được fork.

Vì chúng ta hiện tại không biết được ý kiến của số đông người dùng, thêm vào đó là có nhiều yếu tố gây dao động thị trường cho nên cuộc chiến lớn nhất lúc này là để giành cái tên thương hiệu Bitcoin. Đây là cái tương đương với vấn đề chi tiền nuôi hay trợ cấp cho con cái trong một vụ li hôn. Tranh chấp này bảo đảm là sẽ không thể được giải quyết chỉ trong một sớm một chiều mà sẽ kéo dài liên tục suốt mấy năm liền. Để có thể hiểu vì sao thì chúng ta hãy xem xét những lí do khiến thương hiệu Bitcoin lại có giá trị cao như thế.

Bitcoin – đồng tiền điện tử đầu tiên

Trong suốt hơn 8 năm tồn tại thì Bitcoin đã tự xây dựng cho mình một hệ thống cơ sở hạ tầng tương đối lớn. Hệ thống này bao gồm những cái mà chúng ta đã liệt kê ở trên như là cộng đồng thợ đào, nhà phát triển, nền tảng người dùng, túi tiền, giao dịch mua bán, đầu tư và tính thanh khoản giữa các loại tiền tệ. Tất cả được xây dựng trên thương hiệu Bitcoin và cho dù nhiều altcoin cũng có thể làm tương đối tốt về mặt giá cả nhưng không loại tiền nào có thể so sánh nổi với Bitcoin về lịch sử giao dịch, độ bảo mật, khối lượng mua bán và mức độ nổi tiếng.

Nếu không có nhân tố nào trong số những cái kể trên quan trọng thì mỗi bên đều có thể tự xây dựng altcoin với những tính năng của riêng mình chỉ trong nay mai. Nhưng không bên nào làm được điều này vì bản thân Bitcoin rất có giá trị. Điều này có thể tương đương với việc một bên trong cuộc li hôn từ bỏ mọi thứ và bắt đầu một cuộc sống mới ở nơi khác. Nghe thì có vẻ thú vị nhưng ai mà lại muốn lãng phí bao công sức to lớn mà họ đã bỏ ra để đầu tư?

VIỄN CẢNH LẪN LỘN THƯƠNG HIỆU

Nếu mà đợt phân tách xảy ra thì sẽ có hai đồng tiền tự nhận mình là Bitcoin. Bạn có thể lí lẽ mọi thứ để nói tốt cho phe của bạn nhưng việc có hai loại tiền tự cho mình là Bitcoin chính gốc sẽ làm cho mọi người bị lẫn lộn đối tượng để đầu tư. Hãy nhớ là sau khi phân tách thì hai trang bitcoin.org và bitcoin.com sẽ thuộc về hai phía khác nhau, hai subreddit r/bitcoin và r/btc cũng sẽ được quản lí bởi hai nhà điều hành khác biệt. Vấn đề này sẽ càng trầm trọng hơn trong khoảng thời gian sau cuộc li dị vì mỗi loại tiền đều muốn mọi người xem mình là Bitcoin thật sự còn cái kia chỉ là kẻ mạo danh.

XUNG ĐỘT SẼ LÀ TẤT YẾU

Đến lúc này thì những người trung lập hoặc là sẽ từ bỏ Bitcoin, hoặc cứ giữ im lặng hoặc trở nên cực đoan, ghét bỏ bên còn lại. Nhóm cực đoan ở hai bên chắc chắn là sẽ không chịu bình tĩnh ngồi xuống bàn luận với đối phương. Kết cục là người ủng hộ mỗi loại tiền sẽ muốn ăn tươi nuốt sống nhau. Mức độ tàn nhẫn lúc này này có thể làm ta liên tưởng đến series Game of Thrones (Trò chơi Vương Quyền).

Bạn nghĩ tình hình lúc này là khá tệ phải không? Hãy hình dung những thứ mà những con người nặc danh, am hiểu lĩnh vực công nghệ và được tài trợ đầy đủ có thể làm gì lẫn nhau. Cũng giống như các chiến dịch tranh cử mà gặp phải scandal, điều này sẽ khiến nhiều người sử dụng chán nản. Thay vì chọn ra một phe, họ sẽ từ bỏ Bitcoin.

CHU TRÌNH SỤP ĐỔ

Mục tiêu của cuộc chiến này là để tiêu diệt đối phương và về mặt nào đó, cả hai phe đều đã thành công. Một lượng lớn người sử dụng sẽ rời đi trong khi số lượng người tham gia mới sẽ giảm đáng kể do lẫn lộn thương hiệu. Điều này chỉ khiến cuộc xung đột trở nên trầm trọng, gây ra nhiều thiệt hại và nhầm lẫn hơn nữa, rốt cuộc dẫn tới mức tăng trưởng người dùng âm.

Cách duy nhất để chấm dứt sự leo thang căng thẳng này là một bên phải đầu hàng hoặc bị tiêu diệt, hoặc cả hai đồng ý hoà bình. Nhưng hoà bình chỉ có thể đạt được khi hai phe đã chán ghét chiến tranh và điều này chỉ xảy ra sau một quãng thời gian dài. Viễn cảnh có khả năng cao hơn là hai bên sẽ tiếp tục đánh nhau, kéo theo đó là sự sụp đổ của Bitcoin. Kể cả khi có một bên chiến thắng thì phần thưởng đạt được cũng chỉ là một Bitcoin đã bị suy yếu, ô uế, kém an toàn và vẫn bị nhầm lẫn bởi người dùng. Nói cách khác, chúng ta đang đứng trước một cuộc chiến kiểu Pyrrhic (kẻ thắng trận tuy thắng nhưng cũng bị thiệt hại cực kì nặng nề).

KẾT LUẬN

Viễn cảnh của một cuộc chiến tranh huỷ diệt trước mắt là lời cảnh tỉnh với tất cả các bên liên quan rằng một đợt fork Bitcoin KHÔNG phải là một ý tưởng hay. Vậy mà hi vọng về một chiến thắng nhanh chóng và chiến lược vẫn cứ cố chấp tồn tại và đóng vai trò căn bản cho các hành động khiêu khích mà hiện vẫn đang tiếp tục ẩn mình trong các cuộc đàm luận về Bitcoin. Vậy thì đối mặt với “cuộc li hôn” thảm khốc này, chúng ta có thể làm những gì để có thể ngăn chặn nó?

Trước tiên, chúng ta có thể nhìn nhận rằng hiện thực chưa phải là quá tồi tệ. Thật ra, nó rất phù hợp nếu bạn là một người tin tưởng vào sự đổi mới thị trường. Ryan X. Charles (cũng chính là người đã đăng dòng tweet ở trên) đang thiết kế một trung tâm giao dịch cho Yours.org. Nếu xuất hiện nhu cầu lớn các giao dịch nhỏ, ứng dụng của anh ấy sẽ giúp người dùng tiết kiệm tiền, gỡ rối cho hệ thống Bitcoin và tăng lợi nhuận cho các nhà đầu tư. Đây là giải pháp thay thế tốt nhất cho một thỏa thuận được thương lượng (BATNA), không phải một thảm hoạ như nhiều người từ cả hai phía hay lầm nghĩ.

Thứ hai, chúng ta phải thấy được cái mà chúng ta đang nói ở đây không phải là một vấn đề quá lớn. Đúng là các khoản giao dịch trên mạng lưới Bitcoin đang ngày càng tốn kém hơn. Nhưng phần đông người sử dụng dùng Bitcoin không phải là để mua coffee mà là để làm vật lưu trữ giá trị hay đầu tư. Điều này giống như là việc li dị chỉ vì một vấn đề nhỏ nhặt trong khi cái mâu thuẫn lớn nhất đã được giải quyết.

Thứ ba là đừng để những lời đe doạ được bỏ qua mà không bị thách thức. Cả hai phe đều có lỗi khi có ý định li dị nhau. Hãy hỏi mọi người xem thử họ có biết sự chia tách này có ý nghĩa gì không và dự định của họ sau khi không thể đạt thắng lợi nhanh chóng ngay từ đầu. Hỏi họ liệu có sẵn sàng vứt bỏ những lợi ích to lớn mà Bitcoin cho họ chỉ vì mâu thuẫn nhỏ nhặt này. Hoà bình mới là cách để đạt được sự thịnh vượng, không phải chiến tranh.

Bitcoin là một thay đổi to lớn và mang tính cách mạng đối với nhiều công ty, doanh nghiệp. Đừng quẳng đi những tiến bộ mà chúng ta đã đạt được chỉ vì một bất đồng chính kiến bé tí tẹo này.